hatalı benzeşim

Birbiriyle uyuşmayan birçok başka özellik barındıran iki şey arasında, işinize gelen özellikler üzerinden benzeşim kurarak iddianızı savundunuz!

(İng. false analogy)
Bazen bir iddiayı veya olguyu açıklamak için benzeşimler kurmak, hem derdimizi daha iyi anlatmamıza hem de karşımızdakinin bizi daha iyi anlamasına yardımcı olabilir. Ama birbiriyle benzer olduğunu düşündüğümüz iki olay veya nesneye ait belli bir özelliğin gerçekten de ortak olabileceğini göz önünde bulundururken başka özelliklerinin farklılık gösterebileceğini dikkate almazsak, hatalı benzeşim kurmuş oluruz.

Örnekler

“Tıpkı bir saatçinin bir saati zihninde kurgulayıp, zamanı ölçmek amacıyla onun karmaşık mekanizmasını tasarladığı ve inşa ettiği gibi, çok daha karmaşık ve düzenli olan insan bedeni ve doğadaki tüm uyumun da bir yaratıcısı ve tasarımcısı vardır.” (William Paley, Natural Theology, 1802)
Bir saat ve bir insan vücudu gerçekten de yapı itibarıyla epey karmaşıktır ve bu karmaşıklığın nedenlerini açıklamaya ihtiyaç duyulur. Ne bir saat ne de bir vücut, tamamen çalışır haliyle kendiliğinden oluşamaz; dolayısıyla her ikisini de ‘yaratan’ mekanizmaların ortaya çıkarılması gerekir. Ne var ki doğada, tam randımanlı haliyle çalışan bir saati ortaya çıkarabilecek herhangi bir mekanizma yoktur ve bir saat, oluşmak için mutlaka bir ‘saatçi’ye ihtiyaç duyar; oysa tam randımanlı bir insan vücudunu ortaya çıkarabilecek bir süreç (doğal seçilim yoluyla birikimli evrim) mevcuttur ve dolayısıyla herhangi bir başka yaratıcıya gerek duymaz.